Waaraan kun je dominant gedrag van een paard herkennen? Het komt best vaak voor dat mensen me vragen om hulp met hun dominante paard. Ze hebben het dan over een paard dat over ze heen loopt, dreigt, bokt, trapt of ander onprettig gedrag toont. Ik heb altijd een beetje moeite met dit label, hoewel ik begrijp waarom mensen het zeggen. Maar in basis, klopt het niet. Onlangs luisterde ik naar een webinar van Suzy Deurinck, zij is dierwetenschapper en gedragstrainer voor paarden. In dit webinar ontrafelde zij drie veel-gebruikte labels rond paarden: dominantie, leiderschap en agressie. Veel van wat wij paardenmensen over deze termen denken, klopt niet helemaal. Hierdoor begrijpen we onze paarden niet altijd goed, wat natuurlijk zorgt voor communicatie problemen en stress bij het paard (en vermoedelijk ook de mens). Deze week ga ik wat dieper in op het begrip “dominantie”.
Waaraan kun je dominant gedrag van een paard herkennen?
Om maar met de deur in huis te vallen: dominante paarden bestaan niet. Het is geen karaktereigenschap. Het is een gedrag. Dominantie heeft te maken met waardevolle bronnen. Denk aan water, voedsel of een seksuele partner. Of een paard hierover een strijd aan wil gaan hangt van vele factoren af: of hij honger of dorst heeft bijvoorbeeld. Hoe een paard in zijn vel zit, kan een rol spelen (paarden met pijn of ongemak kunnen vaak wat minder hebben). Maar ook, wat zijn relatie met het andere paard is. Paarden die bevriend zijn, zullen minder snel een strijd aan gaan. Suzy laat ook een filmpje zien waarbij het ene paard op de plek van de andere gaat staan. Dat gaat zonder al te veel poespas.
Dominantie is een gedrag, geen eigenschap!
Er heerst echter een theorie dat als jij de plek van het paard in kunt nemen, jij dan dominant bent (dit is in ieder opzicht trouwens niet waar, maar daar kom ik zo op terug). Of dat het paard die de plek van de ander in neemt, dan dominant is. Maar het is waarschijnlijk veel complexer dan dat. Je kunt het waarschijnlijk vergelijken met als jij in de keuken staat en je moeder wil net even in de bestek la waar jij voor staat. Ik weet niet hoe dat bij jullie gaat, maar mijn moeder legt dan even een hand op mijn heup en ik ga aan de kant. Zonder dat daar een gevoel van winnen en verliezen bij komt kijken.
Een paard gedraagt zich nooit dominant richting een mens
Als je dan weet dat dominantie over dingen als eten, drinken, schuilplekken en seksuele partners gaat, dan is het niet moeilijk om te begrijpen dat dominantie tussen mens en paard niet kan! Dominantie kan enkel bestaan tussen twee wezens van dezelfde soort. Twee honden, twee mensen, twee katten en natuurlijk twee paarden. Ik hecht helemaal geen belang aan gras of biks! Een paard heeft dus ook geen enkele reden om zich dominant op te stellen naar de mens. Daarom is de theorie dat jij de dominante bent als je de plek van je paard in neemt, in feite onzin.
Waarom dan toch gedrag als bijten, bokken, over je heen lopen of trappen? Het heeft vaak te maken met lijfsbehoud. Als wij dingen van ze willen of vragen waar ze pijn of ongemak door krijgen. Het kan ook zijn dat ze ons niet snappen. Dit wordt niet altijd herkend, en mensen zijn dan geneigd om hun vraag luider te stellen, ipv anders te formuleren. Luider betekent eigenlijk altijd: met meer druk. Dat boezemt het paard angst in en kan een reden zijn om zich te verdedigen (aangezien vluchten in bijvoorbeeld een longeerbak niet echt een optie is).
Wat is het verschil in dominant gedrag tussen gedomesticeerde en in het wild levende paarden?
Tot slot is het belangrijk om je te realiseren dat er heel vaak (helaas) een verschil is tussen onze gedomesticeerde paarden en hun soortgenoten die in het wild leven. Paarden die in het wild opgroeien, zijn vaak veel gebalanceerder: ze groeien op met diverse leeftijden, worden opgevoed door paarden die zelf in balans zijn. In het wild ben je als kudde zo sterk als je zwakste schakel, er is dus relatief weinig onderlinge strijd. Onze gedomesticeerde paarden hebben niet allemaal een rustige, kalme merrie als moeder. Ze groeien vaak op in de opfok, wat natuurlijk super leuk is qua spelen (en vele malen beter dan grote delen van de dag op stal!), maar de balans is er vaak een beetje zoek. De ervaring van wat wijze, oudere paarden is in mijn ogen echt een gemis.
Daarnaast zijn er veel paarden die ergens in hun leven met honger of voedselschaarste worden geconfronteerd. Het is op veel pensionstallen nog heel normaal dat paarden de nacht zonder eten staan. Dit levert natuurlijk stress op. Om nog maar te zwijgen over het feit dat geen keuze hebben over of je gaat bewegen of stil staat, ook stress oplevert. Kortom; onze paarden zijn vaak veel minder in balans dan de paarden die in het wild leven. Chronische stress is wat mij betreft één van de grootste niet erkende problemen in paardenland. Niet zo gek, want je ziet van de buitenkant niet zoveel (meer). Maar het komt er regelmatig uit als “gedragsprobleem”. Naar de mens, of naar andere paarden.
Ik hoop dat je iets meer inzicht hebt gekregen in het begrip dominantie. En dat je snapt dat het geen karaktereigenschap is, maar een gedrag. “Mijn paard IS dominant” heeft voor mij een heel andere lading dan “Mijn paard DOET dominant”. In het laatste geval zal ik veel meer op zoek gaan naar de reden waarom en trachten mijn paard te helpen.
Blog geschreven door Jolien Dalenberg
Meer informatie en tips
- Facebook: Paardenfeest
- Instagram: Paardenfeest