Deze keer wil ik het eens met je hebben over emoties. Vroeger hadden wetenschappers het idee dat dieren geen emoties kunnen voelen. Tegenwoordig zijn de meeste mensen (wetenschappers en ervaringsdeskundigen) het er over eens dat dieren, en dus ook paarden, wel degelijk emoties ervaren. Gelukkig! Als je het waarom begrijpt, is de oplossing een stuk makkelijker te vinden. Dat is iets wat ik ongelofelijk vaak tegen mijn klanten zeg. Eén ding om het waarom te begrijpen, is kijken naar gedrag. Of beter gezegd: de trigger van het gedrag en de consequentie er van. Als je één van beiden verandert, kun je namelijk het gedrag veranderen. Een andere manier is kijken naar de emotie áchter het gedrag.
Gewenst gedrag is niet hetzelfde als goed gevoel
Een belangrijke reden voor mij om óók naar de mogelijke emoties bij paarden achter gedrag te kijken, is omdat ik ben gaan zien dat “gewenst gedrag” niet hetzelfde is als een goed gevoel voor het paard. Alleen al het feit dat zoveel paarden maar door blijven lopen ondanks blessures, zegt hier voor mij genoeg. “Als hij het niet zou willen, zou hij het niet doen” is inmiddels denk ik vaak genoeg bewezen onzin. Veel paarden zijn ondanks hun grootte vrij makkelijk te intimideren met een zweep. Ze leren vanzelf dat als ze niet reageren op het been, er dan een tik(je) volgt. Als je dat maar consequent doet, is been geven voldoende. Maar een paard dat “braaf” is, is niet per definitie gelijk aan een paard dat zich lekker voelt.
Het is niet dat mensen ongevoelige monsters zijn. Soms is gedrag zo ‘stil” dat het voor ons onder de radar blijft. We zijn er niet op in getuned. We zijn niet gewend om er op te letten. Maar juist die ogenschijnlijk stille paarden die weinig (expliciet) gedrag laten zien, hebben het misschien wel extra nodig dat we op de emoties gaan letten. Zodat we niet alleen maar op zoek gaan naar oplossingen als WIJ een probleem hebben met het gedrag van het paard (bokken,steigeren, slaan, rennen, niet willen lopen…). Maar dat we ons paard gaan helpen als we vermoeden dat HIJ een probleem heeft.
Welke emoties zijn er?
Ik neem je graag mee in de zeven basis emoties die neurowetenschapper Jaak Panksepp ontdekte. Hij hield zich veel bezig met psychische gezondheid van mensen. In zijn onderzoeken wendde hij zich ook veel tot dieren. Hij kwam er achter dat alle zoogdieren (dus ook mensen) en de meeste vogels, zeven basisemoties (b)lijken te hebben. Deze zeven emoties worden meer gezien als emotiesystemen, gevoelens met bijbehorende gedragingen, neurotransmitters en hormonen. Vandaar dat ze ook met hoofdletters worden geschreven, om ze zo onderscheidend en herkenbaar te maken. Natuurlijk blijft het een interpretatie van onze kant. Maar in mijn ogen is het heel waardevol om wat vaker bij stil te staan bij emoties bij paarden.
ZEVEN BASIS EMOTIES
Hier onder vind je een korte beschrijving van de zeven basis emoties, inclusief enkele belangrijke hormonen en/of neurotransmitters. Voor deze blog gaat het te ver om heel diep op die hormonen en neurotransmitters in te gaan. Bovendien, ik ben geen neurowetenschapper! Daarom zal ik alleen aangeven of ze overwegend plezierig of onplezierig voor het paard voelen.
SEEKING
Dit houdt het paard in leven. Het maakt dat hij op zoek gaat naar noodzakelijke dingen als voedsel, schuilplaatsen, water, vrienden, seksuele partners. Dopamine is de belangrijkste neurotransmitter voor dit systeem. Het zorgt voor een goed gevoel.
CARE
Het gevoel dat een veulen en haar merrie hebben. Dit systeem zorgt voor veiligheid, geborgenheid. Hormonen die hier een rol spelen zijn endorfinen, bij mensen ook wel het knuffelhormoon genoemd. Verder spelen oxytocine en prolactine een rol. Deze hormonen zorgen voor een prettig gevoel. Menselijke onderzoekssubjecten geven aan zich tevreden en fijn te voelen.
PLAY
Plezierige, sociale interacties. Heeft ontzettend veel effect op de ontwikkeling van het brein. Endogene opioïden en cannabinoïden zijn belangrijke neurotransmitters. Ook zij geven een fijn gevoel. Spel wordt nog wel eens verward met hard rennen uit frustratie omdat paarden lange tijd zijn opgesloten. Dat heeft niet zoveel met PLAY te maken, maar eerder met RAGE. Frustratie is daar een vorm van. Tuurlijk kunnen paarden ook uit blijdschap een rondje rennen, maar als dit gebeurt nadat ze een poos op stal hebben gestaan, zou ik me toch af vragen of het echt spelen is. Vaak moet de opgekropte energie er uit. Trouwens ook het moment waarop blessures kunnen ontstaan. Koude spieren en pezen die ineens gaan rennen, is vragen om problemen. Misschien merk je het niet direct. Ontstaat er “alleen maar” micro-trauma, dus kleine scheurtjes. Maar al die kleine scheurtjes samen, worden uiteindelijk een grote scheur.
Hoe kun je spel onderscheiden van frustratie?
Verder goed om te weten: als paarden onderling spelen, voldoet dit eigenlijk altijd aan een aantal voorwaarden:
- Er worden uitnodigingen gedaan tot spel. Beetje in elkaars wang happen, misschien een keer in een been. Vergelijk het maar met een hond die in een buiging kan staan om een andere hond (of mens) kan uitnodigen om te spelen.
- Je ziet verschillen in intensiteit. Soms gaat het heel wild, dan staan ze weer even rustig. Bij een gevecht zie je die wisseling in intensiteit vaak juist niet.
- Paarden die spelen, wisselen van rol. Dan is de één de uitdager, dan de ander.
- Bij echt eerlijk spel, zal het sterkste paard niet op volle kracht spelen. Ik zie dit heel mooi bij ons op de track als de oudere ruinen met de jonge veulens spelen.
Welke emoties bij paarden neem jij waar?
Om deze blog niet té lang te maken, houd je de ander vier emoties (LUST, GRIEF/PANIC, RAGE en FEAR) van me tegoed!
Maar ik hoop dat je deze week eens op een andere manier naar je paard gaat kijken en je afvraagt of hij naast “braaf” gedrag, zich ook echt goed voelt! En ik ben super benieuwd of je SEEKING, CARE en PLAY voorbij ziet komen bij je paard en wanneer!
Meer informatie en tips
- Facebook: Paardenfeest
- Instagram: Paardenfeest